Хөрсөнд мод, хүмүүст итгэл бэлэглэгч

БНСУ -ын иргэн Ким Жон Ваныг саяхан БОАЖЯ-ны хүндэт жуух бичгээр шагнажээ.

БНСУ-ын иргэн Ким Жон Ваныг саяхан БОАЖЯ-ны хүндэт жуух бичгээр шагнажээ. Шар шороон шуургыг сааруулах, цөлжилттэй тэмцэх зорилгоор ногоон зурвас байгуулах Монгол- Солонгосын хамтарсан “Ногоон хэрэм” төслийн сайн дурын ажилтан түүний манай орныг ногооруулах үйлсэд оруулж буй хүчин зүтгэлийг нь үнэлж ийн урамшуулсан байна. Эх орныхоо ногоон үйлсэд 30 гаруй жил хүчин зүтгэсэн Ким ноён сурсан мэдсэн, хуримтлуулсан туршлагаа Монголчуудтай хуваалцахаар ирээд хоёр жил гаруй болжээ. Түүний санаачлагаар Өмнөговь аймгийн Даланзадгад, Төв аймгийн Лүн суманд 400 га талбайд 300 мянган суулгац ногоон зурвас байгуулсан нь амьдралтын хувь нь 70-90 байгаа юм. Ингэснээр ирэх онй ойжуулалтын талбайг 100 хувь хангах боломж бүрдэжж.
Хэдийгээр нас өндөр ч ногоон үйлсийг хилийн чанадад сайн дураараа түгээж яваа түүнийг ачтан, буянтан гэмээр. Ойн чиглэлээр мэргэшсэн тэрбээр 30 жилийн өмнөх Өмнөд Солонгосын ногоон аяныг хэрэгжүүлэгчдийн нэг юм.
Гадаад хүн Монголд мод тарьж ойжуулах буянтай ажилд тэргүүн эгнээнд явж байна гэхээр үнэхээр бахархах сэтгэл төрлөө. Эх оронд минь сайхан сэтгэл өвөрлөн ирсэн танд талархаж байна. Яагаад манай улсыг сонгон ажиллах болов?
-Монгол бол агуу улс. Солонгостой харьцуулахад 17 дахин том газар нутагтай. Монгол бол сүүлийн үед цөлжилтөд маш их өртөж байгаа улсуудын нэг. Хоёр Солонгосын дайнаас улбаалан нэг үе ой модгүй нүцгэрсэн. Тиймээс 30 жилийн өмнө улсаа ойжуулах ажлыг эхлүүлсэн нь бидний үед тохиосон юм. Сайн ойжуулсны үр дүнд одоо манай улсад модгүй газар байхгүй. Ой модгүй газар ямар хор хөнөөлтэй вэ гэдгийг хүн бүхэн андахгүй. Ийм газрыг яаж ойжуулах талаар олон жил туршлага хуримтлуулсан. Би 30 жилийн туршлагаараа дамжуулан Монголыг сонгосон. Яагаад гэвэл Монголд цөлжилт ихэсч улмаар Солонгос шар шороон шуурганд өртөх болсон учраас үүнийг сааруулах, мөн танай сайхан орны модгүй газрыг ойжуулах зорилгоор ирсэн юм. Ирээд 2.5 жил ажиллаж байна.

-Солонгостой харьцуулахад манай ойжуулалтад ямар бэрхшээл учирдаг вэ?

-Манай улс бороогоор дутагдана гэж байхгүй. Жилийн хур тунадасны хэмжээ 1400 мм. Харин энэ үзүүлэлт Улаанбаатарт 230 мм, Өмнөговьд 100 мм. Тэгэхээр Солонгост мод тарьсны дараахи эхний үед л усалдаг, цаашид бороогоор тэжээгддэг учир бараг услах шаардлагагүй. Харин Монголд эхлээд устай байж дараа нь мод тарих ёстой. Сайн услахгүй бол тарьсан модны амьдрах чадвар муу. 3-5 жил усалгаа шаардагдана. Хоёрдугаарт,манай улс газар тариалангийн орон. Юуг яаж тарихаа хэнээр ч хэлүүлэлтгүй сайн мэднэ гэсэн үг. Монголчууд нүүдэлчин ард түмэн учраас Лүн, Даланзадгадад мод тарихыг заахад эхэн үедээ бага зэрэг бэрхшээл гарсан шүү.

-Монгол хүн тэгээд хэр сурч байна даа?

-Хоёр жилийн өмнөхтэй харьцуулахад маш сайжирсан. Ажил хариуцаж авсан хүмүүс туршлагажсан. Гэхдээ мэргэжлийн байгууллага байвал тэр хүмүүсийг илүү чадавхижуулах боломжтой. Ингэхдээ ажлын бүтээмжийг дээшлүүлэх сургалт явуулбал илүү үр дүнтэй байдаг.

-Солонгост цэцэрлэгжүүлдэг, ойжуулдаг хүмүүсийг хэрхэн мэргэшүүлдэг вэ?

-Эхлээд нэг сарын сургалтад суусны дараа мод үржүүлгийн газарт бүтэн жил ажиллана. Ингэж ажлын дөр, туршлагатай болмогц энэ чиглэлээр хөдөлмөрлөж чадах эсэхийг нь мэргэжлийн байгууллага шалгасны эцэст ажиллах эрх олгодог. Хэрвээ ийм байдлаар мэргэшвэл ажлын бүтээмж сайжирна. Би удахгүй нутаг явах санаатай. Лүн, Даланзадгадаас тус бүр 10 хүнийг Солонгост сургалтад хамруулах зорилго өвөрлөж яваа маань бүтээсэй л гэж бодох юм.

-Мэргэжлийн хүний нүдээр харахад манай улс хэзээ Солонгос шиг битүү ногоон болох бол?

-Юуны өмнө байгаль орчны нөхцөл    байдал нөлөөлнө. Хэзээ ногоон болохыг төр засгаас явуулж байгаа бодлого л шийднэ. Дээрээс зөв бодлого явуулж, доороо сайн ажиллавал тийм ч их хугацаа шаардахгүй. Монголын газар нутгийн 80 хувь нь тал хээр. Зундаа бороо, өвөлдөө цас орохгүй бол цөлжилт рүү улам хөтөлж байна гэсэн үг. Мөн таван хошуу мал бүхий л шимтэй газарт бэлчээрлэдэг учраас

бэлчээрийн хуваарилалт хийх маягаар зохицуулж болох юм. Хэдэн жилээр ашиглахгүй өнжөөх, амраах хэрэгтэй. Гэхдээ энэ нь мал аж ахуйн орны хувьд хүндрэлтэй л дээ. Малчид мал аж ахуйгаас гадна газар тариалан мэтийн өөр ажил хавсран эрхэлж болно. Нэг сумынхан гэхэд гуу жалгандаа мал оруулалгүй 20 жилээр хамгаалалтад авч болно. Манай ойжуулалтын газар бүхэн хамгаалалттай байдаг.

-Таны тарьсан модны амьдрах чадвар хэр байна?

-Дажгүй ээ. Анхны ойжуулалт хоёр жилийн өмнө хийгдсэн. Улиас гурав дахь жилдээ ороход хоёр метр өндөр ургасан, таван жилийн дараа бяцхан төгөл болох боломжтой.

-Энэ хугацаанд Та хэчнээн мод тарьсан бэ. Тоолж үзсэн үү?

-Бид хамтдаа тарьсан 400 га газарт 208 мянган мод бий. Биечлэн тарьсан нь 2000 хүрэх болов уу.

-Хугацаагаа сунгаж ажиллах бодол байгаа юу?

-Үнэндээ энд ажиллаад баймаар. Буцсан ч эргэж ирнээ. Нутагтаа очоод Монголд мод тарих боломжийг тэлэх үүднээс уулзсан аж ахуйн нэгж, хүн бүхэнд энэ тухай ярьж сурталчилна гэж бодож байгаа.

-Ер нь мод үржүүлгийн газарт мод тарихад хэдий хэмжээний

зардал орох вэ?

-Лүн суманд суваг ухаад мод тарьсан нь илүү үр дүнтэй болсон. Өвөл орсон цас сувганд хуримтлагдаж, чийгээ удаан барихад дэм болж ургалтад сайнаар нөлөөлж байгаа. Даланзадгадын газар хэдэн зуун мянган жил элэгдсэн учир мод тарьмагц ургачихна гэвэл өрөөсгөл.

Ямарваа нэг хамгаалалт, туршлага заавал шаардлагатай. Үүнийг хөдөлгөх гол хүчин зүйл нь мөнгө шүү дээ. 50 га газрыг хагалж мод тарихад 100 сая төгрөг зарцуулдаг.

-Монгол хэл хэр сайн сурч байна, Таныг уул хаданд авирах дуртай гэж хамт гэж сонссон?

-Сайн байна уу? \монголоор хэлэв\. Суръя гэхээр зарим үгээ мартчихаад байх юм.Ууланд авирах сонирхолтой. Богд хан ууланд жилийн дөрвөн улиралд ямар сайхан байдгийг мэдэрсэн. Уулан дээрээс алсын барааг харахаар сэтгэл онгойгоод сайхан мэдрэмж төрдөг юм. Монголын газар нутгийн 10-аад хувийг ой мод эзэлдэг. Зөвхөн ойтой газар нь хойд Солонгосын нутаг дэвсгэртэй тэнцэнэ гээд бод доо. Ийм өргөн уудам газар нутагтайд нь та нарт атаархаж явдаг шүү \инээв\.

–Та хэдэн ууланд авирч үзэв. Хамгийн сайхан сэтгэгдэл төрүүлсэн нь ямар уул вэ?

-Олон ууланд очсон. Хамгийн үзэсгэлэнтэй нь Богд уул. Энэ уул бага багаар хортон шавжид идэгдэж байгаа нь сэтгэлийг минь зовоох юм. Хойд зүг рүү явахаар хүмүүс өчнөөн       жил ургасан модыг ойгоос  шууд огтлоод авчихдаг юм билээ. Нэг модыг тарихын тулд хэдэн жил хэчнээн хөдөлмөр хөлс зарцуулдаг билээ дээ, үүнд л анхаармаар санагддаг.

-Богд ууланд хэдэн удаа гарсан бэ?

-Тоогоо ч алдсан даа. Энэ жилийн нэгдүгээр сарын 1-нд Богд уулын Цэцээ гүний оргилд гартал цав цагаан цасан ертөнц намайг угтсан. -35 хэмийн хүйтэнд камераар зураг авах гэтэл хөлдөөд, утсаар яръя гэвч царцаад байсан нь миний сэтгэлд тод үлдэж дээ. Ийм сайхан улсад төрсөн, ийм уудам газар нутагтай гэдгээрээ бахархаж явах хүмүүс бол монголчууд. Гар дээр мөнгөгүй байж болох ч та бүхэн бүгд газрын эзэд. Баялгаа зөв ашиглавал Монгол маш түргэн хөгжинө.