Шувууны үүр хийх зааварчилгаа

Ой, цэцэрлэгт хүрээлэн болон жимсний цэцэрлэгийг хортноос хамгаалах биологийн эм бол шувууд юм. Шувууны үүр нь аль болох энгийн, гоёмсог, аюулгүй орчинд байрлагдсан байна. Нэг га цэцэрлэгт хүрээлэнд дундажаар 10 ширхэг шувууны үүр байх ёстой бөгөөд өөр хооронд нь 25-35 м зайтай байрлуулна.

Шувууны үүрийг нэг дор хэтэрхий олноор нь байрлуулж болохгүй. Тэд хоорондоо өрсөлдөн тухайн газраа хаяж явахад хүргэдэг учраас багахан цэцэрлэгт хүрээлэнд 4-5 шувууны үүр байх хэрэгтэй. Шувууны үүр нь цэцэрлэгт хүрээлэн болон хотод өвөлждөг шувуудад зориулагдсан байдаг.

Шувууд нь амьдрах орчноо сольж байдаг. Шувууны үүрний хэлбэр, хэмжээ: Шувуунд зориулсан 50 гаруй төрлийн үүр байдаг. Түүнийг загвар хийц байрлалаар нь нээлттэй, газрын доорхи, ердийн ба хосолмол, модны хонгил, саравч гэж хэд хэд ангилдаг.

Шувууны үүрийг барих хамгийн тохиромжтой цаг хугацаа бол хаврын эхэн сар буюу өвлийн сүүлч сар байдаг. Шувууны үүрний загвар нь тухайн шувуудын онцлогоос ихээхэн хамаардаг. Энгийн загвартай битүү шувууны үүр нь бор шувуу, хөх цөцгий гэх мэт шувуудын төрлөөс хамааран орох нүхний диаметр хэмжээ янз бүр байдаг.

Шувууны үүрний хэмжээ нь хамгийн томдоо 4-5 шувууд амьдрах багтаамжтай байх ёстой. Ихэнх тохиолдолд шувууны үүрийг 2-3 шувууд амьдрах багтаамжтайгаар хийдэг бөгөөд энэ нь эрүүл ахуйн хувьд тохирсон ангаахайн өсөлтөнд сайн нөлөөтэй байдаг.

Цэцэрлэгт хүрээлэн болон ойн аж ахуйд хамгийн ашигтай шувуудын төрөлд хөх бух, хөх цөций багтдаг. Шувууны үүрийг ихэвчлэн тодол шувуунд зориулан хийгддэг боловч бор шувууд үүрлэдэг. Тодол шувуу нь 5 хоногт 1000 шавьж болон олон тооны өтийг иддэг. Шувуу судлаачдын судалгаагаар тодол шувуу нь ихэвчлэн ойд амьдардаг тул аль болох цэцэрлэгт хүрээлэн паркад жижиг шувуудыг олноор татах зорилгоор жижиг шувуудын 5 байранд нэг тодол шувууны үүрийг 5:1 харьцаатайгаар байрлуулахыг зөвлөсөн байдаг.

Шувууны үүрийг барих горим:

1. Үүр хийх хавтан нь ямар ч модон материал байж болох ба хавтангийн зузаан нь хамгийн багадаа 1.5 см, дундаж зузаан нь 2-2.5 см байна. Хавтангийн гадна талыг харуулдаж, дотор талыг нь харуулдалгүй, хөндлөн хэрчээс гаргаж өгнө. Ингэснээр шувуу болон ангаахай үүрнээсээ амархан гадагш гарах боломжийг бүрдүүлдэг.

2. Шувууны үүрэнд бага зэрэг үртэс, жижиг зомголыг дэвсэж өгнө.

3. Шувууны үүрэнд агаар оруулах зорилгоор бага зэрэг нарийхан завсар гаргана.

4. Шувууны үүрийг байрлуулахдаа сайтар бэхэлж өгөх хэрэгтэй. Учир нь янз бүрийн махчин шувууд үүрэнд орох боломжгүй.

5. Шувууны үүр нь том байх шаардлагагүй 3-4 шувуу байхаар тооцож хийнэ.

6. Шувуу орох нүхний диаметр дунджаар 3.5-4 см байх ёстой.

Шувууны үүрийг барихдаа удаан эдэлгээнээс хамааруулан улиас, жодоо, гацуур, нарс болон зөөлөн цагаан моднуудыг ашигладаг бөгөөд зураг төслийн дагуу жижиг хэсгүүдийг төлөвлөдөг. Жишээ нь:

1. 1.8 мм зузаантай суурь хавтан (14х14 см)-1ш

2. Нүүр талын хавтан (16.5х14 см)-1ш

3. Ар талын хавтан (23.5х14 см)-1ш

4. Хажуу талын хавтан (1766×16.5)-2ш

5. 2 деталиас бүтсэн дээвэр (28х16.2 см ба 28х18 см)- 2ш

6. Шувуу орох нүхтэй хавтан (17.6х9 см)-1ш

7. Хөндлөвч (17.6х4 см)- 1ш

8. Бэхэлгээний шон (32х4х1.8)-1ш

9. Хадаас (3х30 мм)- 6ш

10. Өнгөлгөө төмөр хавтан (3.5х28 см)-12ш

Шувууны үүрийг барихдаа эхлээд нүхийг өрөмдөх хэрэгтэй. Дараа нь хажуугийн оройн хэсгийг 45° өнцөгтэйгээр тайрна. Хажуу тал болон суурийн хавтангуудыг модны цавуугаар сайтар цавуудан хадаасаар хадаж бэхэлнэ. Үүний урд хэсэгт нүх гаргасан гурвалжин хавтанг холбохдоо хөндлөвч модыг барьж бэхэлсний дараагаар дээврийн хавтанг хадаж, лакдан бэлэн болгоно. Шувууны үүрний модон хавтангийн дотор талыг харуулдах шаардлагагүй бөгөөд тухайн газарт байрлуулахдаа бага зэрэг ар тийш налуу байлгах нь борооны усыг хурдан урсгахад оршино.

Шувууны үүрийг хоёрдугаар сарын эхэнд буюу гуравдугаар сарын сүүлч үед өлгөнө. Учир нь зарим суурин болон нүүдэлдэг шувууд маш эрт үүрлэх байраа хайж эхэлдэг. Үүрийг өлгөхийн өмнө марганцын уусмалаар шүршин, гадна талаас нь үнэргүй саарал буюу улаан өнгийн тосон будгаар будаж дотор талыг нь шохойгоор шохойдно. Энэ 2 өнгөнд шувууд дуртай байдаг. Харин ногоон өнгөнд дургүй.

Шувууны үүрийг ихэвчлэн (хамгаалагдсан) мод болон байшингийн хананд байрлуулдаг. Шувууны үүрийг хөл хөдөлгөөн ихтэй, шуугиантай газар, гудамжинд байрлуулахдаа ялангуяа тодол шувуунд зориулсан үүрийг 5-6 метр өндөрт, харин хөх бух, цөций шувуудад зориулсан үүрийг 4 метр өндөрт тус тус өлгөнө. Хэрвээ тайван цэцэрлэгт хүрээлэнд бол 2 метр өндөрт байрлуулж болно.

Шувууны үүрийг шувууд байраа орхисны дараа намар, өвөлд шувууны ялгадас, хог, идэшний зүйлсийг цэвэрлэх хэрэгтэй. Хөх бух шувуу нь хуучин өндөг дарсан газраа бараг ирдэггүй шинэ үүр хайж эхэлдэг. Учир нь хуучин нүхэнд нь янз бүрийн паразитууд олноор үлдсэн байдаг. Иймд хуучин байрыг нь бүрмөсөн цэвэрлэж янзлан марганцын уусмал буюу буцалсан халуун усаар ариутгах хэрэгтэй. Шувууны үүрийг тодорхой хугацаанд цэвэрлэж байдаг учраас дээвэр нь нээгддэг байх ёстой.

Шувууны үүрний үлгэрчилсэн загвар

Эх сурвалж: Х.Мөнхтуяа (Ph.D), ХААИС багш