З.БОЛДБААТАР: Тэрбум байтугай түүнээс ч их мод тарьж ургуулах боломжтой
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилсан “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөний хүрээнд иргэд ААН-үүд идэвхтэй мод тарьж эхэлсэн.Үүгээр ч зогсохгүй иргэдийн экологийн боловсрол ч нэмэгдэж зөвхөн мод тарих бус хаана ямар хөрсөнд ямар мод тарих хэрэгтэй талаар судалж байгааг салбарын мэргэжилтнүүд сайшааж байгаа юм. Гэхдээ тарьсан модыг ургуулахад учир бий. Суулгацаа сонгох, услах ус, хамгаалалт гэх зэрэг маш олон зүйл мод тарихад нөлөөлдөг гэдгийг мартаж болохгүй. Тиймээс бид энэ талаар Монгол Улсын байгаль орчны гавьяат ажилтан, “Монголын ногоон хөгжлийн зуун” ТББ-ын тэргүүн 3.Болдбаатартай ярилцсан юм.
-Монгол Улсын байгаль орчны гавьяат ажилтан цолоор шагнуулсанд баяр хүргэе. Та эна салбартай ажил амьдралаа холбосон талаар ярилцлагаа эхлүүлье.
Баярлалаа. Би 1982 онд сургуулиа төгсөөд Модны аж үйлдвэр яам байх үеэс энэ салбарт ажиллаж эхэлсэн. Тодруулбал, Ой модны аж үйлдвэрийн яамны харьяа “Ой зохион байгуулалт, хайгуулын хэлтэс”-ээс ажлын гараагаа эхлүүлж байснаас хойш энэ салбартаа
дөчөөд жил болжээ. Социализмын үед ажил үүргийн хуваарьт бичигдсэний дагуу Монгол орны нутаг дэвсгэрт байх ойг тоолж, хайгуул хийж, ой модыг хамгаалах ажлыг хийдэг байсан. Улаанбаатар хотын хүрээлэнд ажиллаж байгаад Ойн модны аж үйлдвэрийн яамны
томилолтоор Монгол Улсад дөрөв байдаг мод үржүүлгийн газрын нэг болох Сэлэнгэ аймгийн Цагаан толгойн сангийн аж ахуйд улсын мод үржүүлгийн газарт ажиллаж байлаа. Одоо өөрийн хүсэл сонирхол болон мэргэжилдээ тулгуурлаад “Монголын ногоон хөгжлийн зуун” ТББ байгуулан, мод үржүүлгийн газар ажиллуулж байна. Өнгөрсөн хугацаанд 60 сая гаруй мод тарьж ургуулжээ. Жишээлбэл, Сэлэнгэ аймгийн Сангийн аж ахуйд ажиллаж байхдаа жилд 3 сая гаруй мод үржүүлж гаргадаг байв. Сэлэнгэ аймгийн ахмадын мод үржүүлгийн газарт ойжуулалт хийж, Тужийн нарсыг моджуулах ажил хийх ажлаараа манлайлж, дэлхийн залуучуудын XII наадамд оролцох эрх авч байлаа. Сүүлд мод үржүүлгийн газраа байгуулаад Монгол орны хөрсөнд ургах тохиромжтой 13 нэр төрлийн модыг нийт таван га газарт бэлтгэн хотын ногоон байгууламж болон нөхөн сэргээлтэд нийлүүлж байна. Мөн нийслэлийн сургууль цэцэрлэгт мод тарьж өгөхөөс гадна ойн нөхөн сэргээлт хийх, уул уурхайн компани, ААН болон хувь хүмүүст мэргэжлийн зөвлөгөө өгч ажиллаж байна. Мөн 2012 оноос эхлээд Монгол Улсын иргэдийн тоогоор мод тарих зорилт тавьж, Монгол Улсын 21 аймаг 330 сумд нийт гурван сая модны тарьц бэлэглэсэн байна.
-“Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөн өрнөж эхэлснээс хойш иргэд мод тарих ажилд илүүтэй хувь нэмрээ оруулж эхэлсэн. Ер нь манай улсад ямар мод тарих нь илүү зохимжтой вэ?
Дэлхийн улс орнуудтай харьцуулахад Улаанбаатар хотын нэг хүнд ноогдох ногоон байгууламжийн хэмжээ үнэхээр бага. Энэ нь төрийн бодлого тааруу байсантай холбоотой. Хэт олон барилга байгууламж ар араасаа бий боллоо. Шинээр барилга байгууламж барихдаа
ногоон байгууламжийн хэмжээ чанар зэргийг сайтар тооцоолж хэрэв стандартад нийцэхгүй бол комисс хүлээж авдаггүй байх хэрэгтэй. Нийслэл хотын ногоон байгуламжид төрөл бүрийн навчит болон цэцэгт мод тарих нь илүү зохимжтой. Төв зам дагуу болон цэцэрлэгт хүрээлэнд ургамлын хашлага ихээр хийж байгаа. Энэ нь зөв. Хуучин шар хуайсаар ургамлын хашлагыг хийдэг байсан бол одоо навчит мод болон хайлаасаар хийж байна. Ургалт удаан хэдий ч шилмүүст модоор ургамлын хашлагыг хийвэл аль ч улиралд хот ногоон харагдах давуу талтай байдаг.
-Та бусад улс орны ногоон хөгжлийн туршлагатай танилцаж байдаг байх. Тухайлбал, БНХАУын ногоон хөгжлийн амжилттай туршлагаас эх орондоо хэрэгжүүлэх, нутагшуулахад юу олж харав?
Юун түрүүнд Төрийн бодлого зөв байгаасай гэж хүсэж байна. Дээр хэлсэнчлэн нийслэл хот олон сайхан шинэ өндөр орон сууц, хотхонуудаар хурээгээ тэлж байгаа үед төрөөс заавал ногоон байгууламжтай байх шаардлагыг хэрэгжүүлдэг байх хэрэгтэй. Бид БНХАУ дахь айлчлалын хүрээнд Бугат хоттой танилцсан. Тухайн хот нь хүнд үйлдвэрлэлийн бүс нутаг боловч хотын газар нутгийн 47 хувь орчим нь ногоон байгууламжтай байна. БНХАУ хотуудынхаа ногоон массыг гайхалтай хурдацтай нэмэгдүүлж чадаж байна. Төр зөв бодлого
гаргаж хэрэгжүүлэхэд болохгүй зүйл байхгүй гэдгийн бодит жишээ нь манай өмнөд хөрш юм. Нөгөө талдаа зөвхөн төрийн бодлого гэвэл муйхарласан хэрэг болно. Энэ салбарт ажиллах боловсон хүчин, мэргэжилтнүүдийн мэргэжлийн ур чадвар, хувийн хэвшлийн дэмжлэгууд хэрэгтэй. “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөн өрнөснөөс хойш энэ салбар сэргэж байгаа боловч ойн салбарт боловсон хүчний дутагдал, төрийн бодлогын хэрэгжилт гэх мэт анхаарах зүйлс байна.
– Иргэд, ААН-үүд модыг ихээр тарьж байгаа боловч ургаж байгаа нь цөөн байна Учир юунд байгаа юм бол?
Мод тарихаас гадна ургуулна гэдэг амар ажил биш, бэлэн тарьцыг нүхэнд аваачиж суулгах нь мод тарих гэсэн үг болохоос мод арчлан ургуулах нь өөр хэрэг. Иргэн бурийн оролцоо чухал ч бидэнд яах аргагүй ойн мэргэжлийн боловсон хүчин хэрэгтэй Өнөөдөр аж ахуй нэгж, аймгууд 20, 30, 100 сая хүртэлх мод тарихаа амлаж байна, Анхнаас нь тарьцыг мэргэжлийн хүн, байгууллага бэлдэх, тарих, ургуулж арчлах гэх мэт шат дараалалтай ажлыг хэн хариуцаж хийх вэ гэдгийг төрийн бодлогоор тодорхой болгож, хэрэгжилт дээр хяналт тавих нь зүйтэй.
– ”Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөн эхэлснээс хойш салбарын төсөв нэмэгдэж байгаа. Цаашид нэмэгдэх шаардлагатай гэж бодож байна уу?
”Тэрбум” мод үндэсний хөдөлгөөн хэрэгжиж эхэлснээс хойш гурван жил өнгөрсөн. Монгол Улсын хэмжээнд 84 сая модыг гурван жилийн хугацаанд тарьж 10 жилийн хугацаанд нэг тэрбум мод тарина гэж амласан шүү дээ. Зөвхөн мод тарихад бус байгаль өөрөө бүтээсэн ой модоо түймэрт алдахгүй, хортон шавжинд идүүлэхгүй байх зэргээр ойн аж ахуйн цогц арга хэмжээнүүдийг авах хэрэгтэй. Социализмын үед жил бүр хамгийн багадаа 5-6 сая мод тарьчихдаг байсан. Ойн аж ахуйн цогц арга хэмжээ, төрийн бодлогын
хэрэгжилт сайнгүй байгаа учраас бидний хийж байгаа ажлууд хаа хаанаа учир дутагдалтай байна. Төр зөв бодлого гаргаж, санхүү төсөв болон хэрэгжилтийг чанд хийгээд явбал тэрбум байтугай түүнээс ч их мод тарьж ургуулах боломжтой.
-Ярилцсанд баярлалаа.
